بررسی امکان رویکرد چندپاردایمی و فراپارادایمی در مطالعات میان‎رشته‎ای

اندیشه‎های کوهن و دیدگاه پارادایمی، انگاره‎های پیشرفت و انباشتی بودن علم را به چالشی ویرانگر کشید و پس از آن «پارادایم» بارها در علوم اجتماعی هم به کارگرفته شد و اقبالی گسترده یافت. نوشتار پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که آیا در مطالعات میان‎رشته‎ای می‎توان از رویکردهای چند/فرا پارادایمی بهره گرفت یا گفتگو و پل زدن میان پارادایم‎ها ناشدنی‎ است. در این پژوهش نخست مفهوم پارادایم و دیدگاه های گوناگون آن واکاوی می‎شود که مفهوم ناهمسنگی پارادایم‎ها در آن نقش پررنگی دارد و سپس امکان گفتگوی پارادایم‎ها در مطالعات میان‎رشته‎ای بررسی می‎شود. رویکرد پژوهش توصیفی- تطبیقی است و با ژرف‎کاوی پژوهش‎های پیشین درباره رویکردهای پارادایمی دنبال می‎شود.در پایان نشان داده می‎شود که یکی از دشواری‎های بحث درباره پارادایم‎ها و به ویژه رویکرد چند/فرا پارادایمی، کاربست باز و سست مفهوم پارادایم است و گنگی آن با پیش چشم داشتن زمینه کاربرد تا اندازه زیادی کاسته می‎شود. همچنین نتیجه می‎گیریم رویکرد چند/فرا پارادایمی مفهومی ناسازنماست که ویژگی اساسی پارادایم‎ها را نادیده می‎گیرد و در مطالعات میان‎رشته‎ای نمی‎توان هم‎هنگام از چند پارادایم در بررسی پدیده‎ها بهره گرفت.